نام انگلیسی: Taraneh Alidoosti
زادروز: ۲۲ دی ۱۳۶۲ (۱۲ ژانویه ۱۹۸۴)
زادگاه: تهران، ایران
محل زندگی: تهران
قد: ۱۶۸ سانتی‌متر
وزن: ۵۴ کیلوگرم
وضعیت تأهل: متأهل
نام همسر: علی منصور
فرزند: یک دختر به نام حنا
پدر: حمید علیدوستی
مادر: نادره حکیم‌الهی
تعداد فرزندان خانواده: دو فرزند (برادرش پویان درگذشته است)
شغل: بازیگر، کارگردان و مترجم
ثروت تخمینی: بیش از ۲ میلیون دلار
آغاز زندگی و خانواده هنرمند
ترانه علیدوستی در یکی از خانواده‌های فرهنگی و هنرمند تهران چشم به جهان گشود. پدر او، حمید علیدوستی، فوتبالیست و مربی شناخته‌شده تیم ملی ایران بود و در دهه شصت و هفتاد در باشگاه‌های بزرگ کشور از جمله پرسپولیس و سایپا بازی کرد. مادرش، نادره حکیم‌الهی، از مجسمه‌سازان نام‌آور ایران است که آثارش در نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی به نمایش گذاشته شده‌اند.
او یک برادر به نام پویان علیدوستی داشت که در سانحه‌ای تلخ در چهارشنبه‌سوری سال ۱۳۸۳ جان خود را از دست داد؛ حادثه‌ای که تأثیر عمیقی بر روحیه و مسیر زندگی ترانه گذاشت و او بعد ها در مصاحبه‌ای از این اتفاق به عنوان یکی از «نقاط عطف احساسی زندگی‌اش» یاد کرد.
تحصیل و ورود به دنیای هنر
سال‌های کودکی ترانه با اقامت کوتاه‌مدت خانواده‌اش در آلمان سپری شد و همین تجربه باعث شد تا او از همان ابتدا با زبان‌های خارجی، به‌ویژه آلمانی، آشنا شود. او در دوران دبیرستان در رشته علوم تجربی تحصیل می‌کرد اما علاقه‌اش به هنر، او را به سمت دنیای بازیگری کشاند.
در سن نوجوانی، با شرکت در کلاس‌های بازیگری امین تارخ مسیر هنری‌اش را آغاز کرد. همان‌جا بود که توسط کارگردان مطرح رسول صدرعاملی برای بازی در فیلم ماندگار من، ترانه ۱۵ سال دارم انتخاب شد. اجرای درخشان او در نقش «ترانه پرنیان» باعث شد تا در نخستین تجربه سینمایی‌اش، توجه منتقدان و مردم را به خود جلب کند.
ترانه با همین فیلم در جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۸۰ جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را از آن خود کرد؛ افتخاری بزرگ برای بازیگری که تن ها ۱۹ سال داشت و تازه وارد دنیای حرفه‌ای سینما شده بود.
استعداد چندوجهی و فعالیت‌های هنری
علیدوستی تن ها به بازیگری محدود نماند. او سال‌ها در زمینه نقاشی، موسیقی و نویسندگی نیز فعالیت داشت. از جمله علایق او، نقاشی سیاه‌قلم و طراحی بود و حتی مدتی در هنرستان موسیقی به تحصیل پرداخت. در مصاحبه‌ای گفته بود که پیش از بازیگر شدن، آرزو داشت خواننده اپرا شود.
او در کنار بازیگری، دستی هم در دوبله داشت و با صداپیشگی در انیمیشن ایرانی جمشید و خورشید در نقش «خورشید»، توانست مهارت صدای خود را نیز به نمایش بگذارد.
در زمینه ادبیات نیز فعال بوده و با ترجمه داستان رویای مادرم اثر آلیس مونرو، از سوی داوران نوزدهمین دوره کتاب فصل مورد تقدیر قرار گرفت.
ازدواج، زندگی شخصی و شایعات
ترانه علیدوستی در سال ۱۳۹۰ با علی منصور، بازیگر و فیلم‌ساز ایرانی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دختری به نام حنا است که در سال ۱۳۹۲ به دنیا آمد. زوج هنرمند در پروژه‌های هنری نیز گاه همکاری داشته‌اند و حضور مشترکشان در مراسم سینمایی، همواره توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است.
با وجود آنکه زندگی خانوادگی ترانه همواره در کانون توجه رسانه‌ها قرار دارد، او ترجیح داده است زندگی شخصی خود را از شهرت حرفه‌ای‌اش جدا نگه دارد. هرچند شایعاتی درباره جدایی او از همسرش در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، اما هیچ‌گاه از سوی آن‌ها تأیید یا تکذیب رسمی صورت نگرفت و ترانه همواره سکوت خود را حفظ کرد.
بیماری و چالش‌های شخصی
ترانه در یکی از مصاحبه‌هایش فاش کرد که سال‌هاست از بیماری کلاستروفوبیا (تنگناهراسی) رنج می‌برد؛ ترسی عمیق از قرار گرفتن در فضا های بسته که باعث شده هیچ‌گاه نتواند سوار مترو یا آسانسور شود. او در مورد این اختلال با شجاعت صحبت کرده و از اهمیت گفت‌وگو درباره سلامت روان در جامعه گفته است.
فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی
علیدوستی علاوه بر فعالیت هنری، همواره صدای زنان و هنرمندان مستقل در جامعه ایران بوده است. حضور فعال او در کمپین‌های اجتماعی، حمایت از حقوق زنان، مخالفت با سانسور و دفاع از آزادی بیان، باعث شده تا به عنوان یکی از چهره‌های تأثیرگذار فرهنگی شناخته شود.
او در یکی از پست‌هایش نوشته بود:
«هنر بدون آزادی، تن ها سایه‌ای از حقیقت است.»
ترانه علیدوستی نه‌تن ها بازیگر بزرگی است، بلکه نمادی از قدرت، استقلال و آگاهی زنان در سینمای ایران به شمار می‌آید.
آس بت 90
درخشش ترانه علیدوستی در نقش شهرزاد و مسیر افتخارآمیز در سینمای ایران
یکی از ماندگارترین لحظات کارنامه هنری ترانه علیدوستی، ایفای نقش در سریال پرطرفدار «شهرزاد» به کارگردانی حسن فتحی بود؛ اثری که نقطه عطفی در تاریخ شبکه نمایش خانگی ایران محسوب می‌شود. این سریال در مهرماه ۱۳۹۴ منتشر شد و ترانه در آن، در قالب شخصیتی به نام شهرزاد ظاهر شد؛ دختری تحصیل‌کرده، روشنفکر و سرشار از احساس که در میانه بحران‌های سیاسی و اجتماعی دهه سی، میان عشق، عقل و سرنوشت گرفتار می‌شود.
شخصیت شهرزاد، تلفیقی از شور عاشقانه و جسارت زنانه بود؛ زنی که برخلاف جریان سنتی جامعه، تصمیم می‌گرفت و برای باورهایش می‌جنگید. بازی درخشان ترانه علیدوستی در این نقش، او را به محبوب‌ترین چهره زن در میان مخاطبان تلویزیون و پلتفرم‌های خانگی تبدیل کرد. همکاری او با شهاب حسینی، مصطفی زمانی، پریناز ایزدیار و علی نصیریان در این پروژه، ترکیبی از قدرت بازیگری و هماهنگی احساسی را رقم زد که هنوز هم از خاطره مخاطبان پاک نشده است.
نقش‌آفرینی‌های ماندگار در سینما
فیلم «برادران لیلا»
اثر شاخص سعید روستایی در سال ۱۴۰۱، یکی از برجسته‌ترین تجربه‌های سینمایی ترانه علیدوستی در سال‌های اخیر است. این فیلم با حضور در بخش اصلی جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲، بار دیگر نام سینمای ایران را بر سر زبان‌ها انداخت. ترانه در کنار نوید محمدزاده و پیمان معادی، در نقشی متفاوت ظاهر شد و توانست با بازی عمیق و درونی خود، تحسین منتقدان بین‌المللی را برانگیزد.
فیلم «فروشنده»
همکاری مجدد او با اصغر فرهادی در فیلم فروشنده، نقطه درخشانی دیگر در کارنامه‌اش به شمار می‌رود. این فیلم که در سال ۱۳۹۴ ساخته شد، برنده دو جایزه مهم جشنواره کن برای بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد (شهاب حسینی) شد. علیدوستی در نقش «رعنا»، زنی مظلوم اما مقاوم، احساسی‌ترین و پیچیده‌ترین نقش زنانه سینمای ایران را ایفا کرد؛ نقشی که بار دیگر توانایی او در تلفیق ظرافت، احساس و قدرت را به اثبات رساند.
فیلم «درباره الی»
در سال ۱۳۸۷، ترانه در شاهکار دیگری از اصغر فرهادی یعنی «درباره الی» در نقش معلمی آرام و درون‌گرا به نام «الی» ظاهر شد. او در این فیلم با بازی خیره‌کننده‌اش توانست مرز میان حضور و غیاب را در سینما بشکند؛ شخصیتی که هرچند بخش عمده فیلم غایب است، اما حضورش در ذهن تماشاگر ماندگار می‌ماند. این اثر در جشنواره برلین مورد تقدیر قرار گرفت و ترانه علیدوستی را به عنوان چهره‌ای بین‌المللی مطرح کرد.
افتخارات و جوایز
ترانه علیدوستی در طول فعالیت حرفه‌ای خود جوایز بسیاری را از جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرده است:
۱۳۸۰: برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم
۱۳۸۷: حضور در جشنواره بین‌المللی فیلم برلین با فیلم درباره الی
۱۳۹۱: برنده جایزه بهترین بازیگر زن در جشنواره آسیایی و عربی برای فیلم پذیرایی ساده
۱۳۹۱: بهترین بازیگر زن در جشنواره وزول فرانسه برای همان فیلم
۱۳۹۴: حضور در جشنواره کن با فیلم فروشنده
۱۳۹۶: حضور در جشنواره برلین با فیلم مادر قلب اتمی
۱۴۰۰: حضور در جشنواره کن با فیلم برادران لیلا
تصمیم جسورانه در عرصه سیاست و هنر
در بهمن‌ماه ۱۳۹۵، در پی فرمان اجرایی دونالد ترامپ مبنی بر ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور از جمله ایران به خاک آمریکا، ترانه علیدوستی در اقدامی اعتراضی، حضور خود را در مراسم اسکار ۲۰۱۷ تحریم کرد. او در بیانیه‌ای که بازتاب جهانی داشت، این فرمان را “تبعیض‌آمیز و غیرانسانی” خواند.
اظهارات علیدوستی در گفت‌وگو با نیویورک تایمز و پوشش گسترده خبر توسط رسانه‌هایی چون گاردین و هالیوود ریپورتر، او را به نمادی از صدای مستقل زنان ایرانی در عرصه بین‌المللی تبدیل کرد. او در مصاحبه‌ای گفت:
«حضور در مراسمی که هم‌وطنانم اجازه ورود به آن را ندارند، برایم نوعی بی‌عدالتی است. نمی‌توانم جشن بگیرم وقتی بسیاری از ایرانیان در غربت درگیر نابرابری‌اند.»
نگاه ترانه علیدوستی به سینما و زنان
ترانه علیدوستی نه تن ها به عنوان بازیگر، بلکه به عنوان چهره‌ای آگاه و منتقد اجتماعی شناخته می‌شود. او در سخنانش بار ها به نقش زنان در سینما و ضرورت حضور فعال‌تر آنان در جایگاه‌های هنری، مدیریتی و تصمیم‌سازی اشاره کرده است.
در یکی از گفت‌وگوهایش گفته بود:
«برای من، سینما تن ها یک حرفه نیست؛ پلی است میان انسان‌ها و دردهایشان. اگر نتوانیم احساس واقعی مردم را منتقل کنیم، بازیگر بودن معنا ندارد.»
جایگاه هنری و تأثیر ترانه علیدوستی در سینمای ایران و جهان
ترانه علیدوستی در طول بیش از دو دهه حضورش در دنیای سینما و تلویزیون، به چهره‌ای فراتر از یک بازیگر تبدیل شده است. او نه‌تن ها در نقش‌هایش، بلکه در رفتار اجتماعی و منش شخصی خود نیز، نمایانگر تصویری از زن ایرانی مستقل، آگاه و جسور بوده است. حضور او در آثار ماندگاری همچون من ترانه ۱۵ سال دارم، درباره الی، فروشنده و برادران لیلا، جایگاهش را به عنوان یکی از تأثیرگذارترین زنان تاریخ سینمای ایران تثبیت کرده است.
نکته قابل توجه در کارنامه هنری ترانه، پرهیز از تکرار و انتخاب آگاهانه نقش‌ها است. او همیشه به جای شهرت لحظه‌ای، به دنبال معنا و عمق در نقش‌هایش بوده است. ترانه بازیگری است که با کمترین دیالوگ و تن ها با حالات چهره، می‌تواند عمیق‌ترین احساسات را منتقل کند. منتقدان بین‌المللی از او به عنوان «چهره‌ای آرام اما پرقدرت» یاد کرده‌اند؛ بازیگری که حضورش در هر فیلم، سطح اثر را به شکل محسوسی ارتقا می‌دهد.
ترانه علیدوستی در سال‌های اخیر، به عنوان صدایی تأثیرگذار در میان هنرمندان معاصر ایران شناخته می‌شود. او با موضع‌گیری‌های صریح خود درباره مسائل اجتماعی، فرهنگی و حقوق زنان، نشان داده که تن ها به بازی در مقابل دوربین اکتفا نمی‌کند. در دنیایی که شهرت اغلب با سکوت همراه است، ترانه ترجیح داده بی‌پروا و صادقانه سخن بگوید و همین ویژگی، او را از بسیاری از هم‌نسلانش متمایز ساخته است.
در عرصه جهانی نیز، ترانه علیدوستی یکی از شناخته‌شده‌ترین بازیگران زن ایرانی است که توانسته پلی میان سینمای داخلی و جشنواره‌های معتبر جهان برقرار کند. حضور مکرر آثارش در جشنواره‌هایی مانند کن، برلین و ونیز گواهی بر اعتبار و جایگاه بین‌المللی اوست. رسانه‌های خارجی بار ها از او به عنوان “چهره روشنفکر و نماد سینمای هنری ایران” یاد کرده‌اند.
در نهایت، اگر بخواهیم مسیر هنری ترانه علیدوستی را در یک جمله خلاصه کنیم، می‌توان گفت:
«او نه تن ها در قاب سینما، بلکه در ذهن و دل مردم، جایگاهی ماندگار ساخته است؛ زنی که با استعداد، صداقت و درک عمیقش از هنر، تعریف تازه‌ای از بازیگری در ایران ارائه داده است.»
ترانه علیدوستی بی‌تردید یکی از ستون‌های اصلی سینمای معاصر ایران است؛ بازیگری که هرگز صرفاً بازی نکرد، بلکه زندگی کرد، احساس کرد و جهان را از زاویه‌ای انسانی‌تر به تصویر کشید.
